ZBULIMET ME TE REJA
Zogu robot, qe nga larte do te kontrolloj njerezit: Ne Holland eshte projektuar nje paisje qe do te ruaje ndertesat dhe trafikun nga larte ne formen e nje dallendysheje. Prototipi do te jete gati ne pranveren e ardheshme.
Nis prodhimi serik i pjatës fluturuese: Moller International, e cila tridhjetë vitet e fundit merret me zhvillimin e automjeteve fluturuese, ka paralajmëruar fillimin e prodhimit të një fluturake të vogël për dy udhëtarë e cila fluturon në tri metra lartësi.
17 ton monedha floriri dhe argjendi: Pranë brigjeve britanike është zbuluar para pak ditësh një thesar i jashtëzakonshëm: plot 17 tonë monedha floriri dhe argjendi (500 mijë), në një anije të mbytur, e cila flinte në fundin e detit. Firma amerikane e specializuar "Odyssey Marine Exploration", që e zbuloi nuk pranoi të jepte detaje mbi vendndodhjen e saktë gjeografike të anijes në fjalë, por tregoi diçka lidhur me vlerën e mundshme të monedhave, e cila ka të ngjarë t‘i kalojë 500 milionë dollarë. Nga anija e mbytur, e pagëzuar "Mjellma e Zezë" prej zbuluesve, thesari u dërgua menjëherë në selinë qendrore të kompanisë, e cila ndodhet në Florida të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Ekspertët anglezë kishin dëgjuar së fundmi për një zbulim të këtyre përmasave dhe kanë motive të forta të mendojnë se anija flinte në ujërat territoriale britanike. Shumica e monedhave janë të argjendta, me përmbajtje të konsiderueshme floriri. U përshkruan nga njerëzit që kishin pasur rastin t‘i shihnin me sytë e tyre "si paprecedent".
2001: Agjencia amerikane e hapesirës NASA thotë se tani astronomët kanë prova se të paktën disa vrima të zeza rrotullohen si vorbulla. Vrimat e zeza janë një masë shumë e dendur me fusha të fuqishme rëndese. Thuajse çdo lloj objekti në hapësirë rrotullohet, duke përfshirë planetet, yjet dhe galaktikat. Tani shkencëtarët, që studjojnë vrimat e zeza, mendojnë se edhe ato rrotullohen. Me që vrimat e zeza nuk kanë një sipërfaqe solide është vështirë që ky rrotullim të shikohet. Por shkencëtarët thonë se ata mund të vëzhgojnë ndikimin e rrotullimit, duke vëzhguar dritën, që lëshon lënda kur ajo zhytet në një vrimë të zezë. Lënda vërtitet furishëm përreth vrimës së zezë, deri sa të përpihet përgjithmonë prej saj. Kjo dukuri pasqyrohet në një film të ri të Nasës i cili tregon se si rrotullimi e bën lëndën ti afrohet gjithnjë e më shumë vrimës së zezë. Shkencëtarët kanë përdorur një sondë të Nasës për të zbuluar lloje të reja të vrimave të zeza, të cilat më parë vëreheshin vetëm në yjet neutronikë.
Shtresa akulli ne Mars: Shkencetaret po shqyrtojne te dhenat e derguara nga nje rakete e leshuar vjet nga NASA dhe qe tani po rrotullohet rreth Marsit. Ata thone se pikerisht nen siperfaqen e planetit te kuq ka shtresa akulli, i cili mund te sherbeje per uje te pijshem dhe karburant raketash per eksploruesit.
Zbulim ne Turqi: Imagjinoni veten duke notuar ne ujerat e detit Mesdhe, ne kerkim te zbulimit te sfungjereve te detit dhe ndersa rreshqet neper nje kreshte ne fund te detit, ndodhesh balle per balle me ato pjese te historise, me te cilat askush nuk eshte ndeshur ne me teper se 3 mije vjet.
1000: Vikingu Bjarne Herjulfson arrin ekstremitetin veri-lindje te Groelandes.
1025: Mjeku arab Alhazen (965-1039) pohon se shikimi sigurohet nga rrezet e drites qe formojne nje imazh ne sy dhe jo nga rrezet e derivuara nga syri apo pasqyrimet e objekteve, sikurse deri atehere besohej.
1050: Ne France, duke perkulur nje shufer nepermjet nje manovelle, lindi balestra, e cila po te leshohet me nje gure te vendosur mbi te, ky i fundit i arrin te 300 metrat.
1054: astronomet kineze zbulojne nje yll te ri; eshte supernova, e njohur me 1967 si ylli i pare pulsues qe i jep origjinen Crab Nebules ne grup-yjesine e Demit.
1066: u vezhgua nje komete e madhe.
1180: Ne France u ndertua mulliri i pare qe punonte nepermjet; anglezi Alexander Neckam (1157-1217) pershkruan aftesiene orientuese te gjilperes magnetike.
1194: udhetare viginge zbulojne ishujt Svalbard
1202: matematikani Leonardo Fibonacci duke shkruar librin e tij «Liber Abaci», i prezanton gjithe Europes numrat arabe.
1228: filloi ne Angli, nxjerrja dhe perdorimi sistematik i karbonit.
1249: anglezi Roger Bacon pershkruan zyzet si mjet mbrojtes per syte dhe prezanton pluhurin e perdorur ne plumba, e cila ne Kine kishte nje perdorim teper antik.
1252: Alfonso X nga Castiglia publikon «Tavole Alfonsine», qe i sjellin motivet planetare me nje precizion me superior se ato te arritura Tolomeo.
1269: francezi Pélerin de Maricourt pershkruan polet magnetike.
1291: ne Venezia lindin pasqyrat me xhama.
1300: alkimisti Gerber pershkruan acidin sulfurik.
1316: Mondino de Luzzi ndan organet kadaverike dhe publikon librin e pare te anatomise.
1335: oret mekanike filluan te vihen ne pune nga mekanizma peshuese, dhe filluan te vendoseshin neper kulla per te sherbyer si ore riferuese zyrtare e krahinave te vecanta.
1346: shfaqen topat ne nje konflikt franko-angleze.
1403: dyzet dite per te shmagur perhapjen e murtajes ne Venezia; njihet koncepti mbi semundjet ngjitese.
1427: portugezi Diego de Sevilha zbuloi ishujt Azzorre
1435: gjermani Johann Gutenberg zbuloi shkronjat e levizshme dhe beri te mundur revoluzionin kulturor te shtypit.
1436: Leon Battista Alberti teorizoi tekniken e prezantimit te vizatimeve.
1450: perhapet perdorimi archibugio (arme antike), e para arme zjarri e perdorshme vetem nga nje ushtar.
1451: Niccolò Cusano zbuloi lentet konkave (diverguese); deri atehere ishin perdorur vetem lentet converguese.
1472: Johann Muller mati rrugen e dukshme ne nje komete.
1487: Bartolomeo Diaz arriti ne ‘Capo di Buona Speranza’, ekstremiteti me meridional ne Afrike.
1492: udhetimi i pare i Kristofor Colombo; do te coje ne zbulimin e Amerikes.
1495: mjeku Girolamo Fracastoro pershkroi sifilizin ne nje mbartes.
1497: portugezi Vasco da Gama arriti ne Indi pasi kaloi nga ‘Capo di Buona Speranza’.
1502: Amerikani Vespucci zbuloi se India e Kristofor Colombo nuk ishte gje tjeter vecse nje kontinent i ri.
1504: shpikesi gjerman Peter Henlein prezantoi oren e xhepit duke aplikuar nje nderthurje ingranazhesh.
1523: portugezi Ferdinando Magellano perfundoi udhetimin e pare rrotullues perreth Tokes.
1535: Niccolò Tartaglia gjeti menyren e zgjidhjes se ekuacionit te grades se trete.
1542: Francisco de Orellana gjeti burimet e Rios se Amazones.
1543: Niccolò Copernico, ne prag te vdekjes, publikoi «De revolutionibus Orbium Coelestium» ku nepermjet sistemit eliocentrik (dielli ne qender) i kundervihet sistemit tolemaik (gjeocentrik= toka ne qender); mjeku belgo-hollandez Adrea Vesalio themeloi anatomine moderne duke korigjuar ne nje liber me shume se 200 gabime te Galileut.
1545: Geronimo Cardano prezantoi numrat negative dhe zgjidhi ekuacionet e grades se katert.
1551: publikohen Tabelat Trigonometrike te Georg von Lauchen, i mbiquajtur Retico; dhe Tabelat Planetare te Reinhold.
1552: anatomisti Bartolomeo Eustachio zbuloi ne vesh “kanalin” qe mban dhe emrin e tij. (Kanali i Eustakut qe realizon komunikimin e veshit me pjesen e siperme te faringut.)
1568: Gerhard Kremer zbuloi projektuesin cilindrik qe mundesoi vizatimin e hartave gjeografike qe perdoreshin dendur ne udhetime detare.
1572: Tycho Brahe vezhgoi nje supernova per 485 dite, nga Nentori i 1572 deri ne Mars te 1574.
1581: Galileo Galilei zbuloi periodicitetin e lavjerresit. 1582: hyri ne perdorim kalendari Gregorian.
1583: hollandezi Simon Stevin zbuloi qe presioni i nje lengu eshte i pavarur nga forma e mbajtesit te tij.
1589: Galileo perfundoi eksperimentet e tij mbi reniet lire te trupave, duke kundershtuar Aristotelin.
1590: lindi mikroskopi i thjeshte, me nje lente te vetme.
1591: u futen per here te pare simbolet algjebrike.
1592: Galileo zbuloi termometrin me uje.
1596: Ludolf van Ceulen vendosi nje vlere me ekzakte te numrit Pi greke qe prezanton raportin midis rrethit dhe diametrit.
1600: anglezi William Gilbert pershkruan Token si nje magnet sferik.
1608: Hans Lippershey ne Olanda ndertoi dylbite e para.
1609: Keplero verteton se orbitat e planeteve jane eliptike.
1610: Galileo aplikon teknologjine e dylbive ne astronomi dhe publikon zbulimet e tij mbi krateret e henes, satelitet e Jupiterit, fazat e Aferdites, njollat diellore, natyren yjore te Rruges se Qumshtit.
1628: William Harvey pershkruan qarkullimin e gjakut.
1635: Henry Gellibrand zbulon perkulshmerine manjetike.
1637: Pierre de Fermat formulon te fameshmen «teorema e fundit».
1643: Evangelista Torricelli shpiku barometrin.
1653: Olof Rudbeck zbuloi vazat linfatike.
1656: Christian Huygens shpiku oren me lavjerres.
1662: Ligji i Boyle mbi raportin vellim/presion te gazeve.
1665: Hooke zbuloi qelizat (ne tape).
1666: Isaac Newton kuptoi ligjin e gravitetit universal dhe vezhgoi spektrin e drites diellore.
1668: Newton shpiku teleskopin reflektues.
1669: Newton dhe Leibnitz, ne menyre te pavarur, shpikin llogarite integrale dhe ato diferenciale.
1670: Thomas Willis zbulon se te semuret me diabet kane nje rritje te nivelit te sheqerit ne urine.
1675: Olaus Roemer mati shpejtesine e drites.
1676: Antoni van Leeuwenhoek zbuloi mikroorganizmat.
1682: zbulohet seksualiteti i bimeve.
1685: teoria e numrave imagjinare.
1687: Newton publikoi librin «Principi».
1712: makina me avuj e Newcomen
1718: Edmond Halley dokumenton moton e vertete mbi yjet.
1728: kronometri i John Harrison zgjidhni problemin e matjes se gjatesive ne det.
1738: Daniel Bernoulli propozon bazen e teorise kinetike te gazeve.
1744: Euler teorizoi numrat pasardhes.
1745: u shpik Shishja e Leydes (kondesator elektrik) per te mbledhur energjine.
1747:u zbulua kura ndaj skorbutit.(mungesa e vitamines C)
1752: rrufepritesja e Benjamin Franklin
1754: zbulohen kristalet karbonike.
1764: makina me avuj e Watt
1766: zbulohet hidrogjeni.
1768: Lazzaro Spallanzani paraqiti mosekzistencen e gjenerimeve spontane.
1769: Lavoisier themeloi kimine sasiore.
1774: zbulohet oksigjeni.
1779: zbulimet e para ne mekanizmin e fotosintezes.
1781: William Herschel zbuloi planetin Uran.
1783: ngritjet e para te mongolfierave ( ballona qe fryhen me ajer te ngrohte)
1790: u paraqit per here te pare sistemi mates decimal.
1796: Edward Jenner zbuloi vaksinimin.
1798: Cavendish mati masen e Tokes.
1799: kimisti francez Joseph L. Proust zbuloi ligjin e pjeseve te fundshme.
1800: Alessandro Volta shpiku pilat, derivate te ujit.
1801: Giuseppe Piazzi zbuloi 'Cerere', asteroidi i pare.
1803: kimisti John Dalton rizbuloi teorine atomike.
1811: Amedeo Avogadro hipotizoi se te gjithe gazet ne kushte te barabarta permbajne te njejtin numer pjesezash.
1814: zbulohen vijat e spektrit.
1821: Faraday propozon teorine e motorit elekrik.
1825: lokomotiva e pare me avull.
1827: Ligji i Ohm
1831: Faraday realizoi nje gjenerator elektrik.
1838: Bessel per here te pare mati largesine e nje ylli.
1839: lindi fotografia.
1842: zbulohet efekti Doppler.
1846: Le Verrier, Galle dhe Adams zbulojne Neptunin.
1847: kimisti Ascanio Sobrero shpiku nitroglicerinen.
1848: zbulohet zeroja absolute.
1850: ligji i dyte i termodinamikes.
1854: zbulohet shpina e atlantike (Atlante, personi mitologjik qe mbante boten mbi shpatulla); Antonio Meucci realizon telefonin e tij elektrik.
1856: zbulohet njeriu i Neandertal, ne Gjermani.
1858: Charles Darwin publicon teorine e evolucionit naturor.
1859: pusi i pare naftenxjerres.
1860: motori me djegje te brendshme.
1862: Pasteur formulon teorine e organizmave mikroskopike patologjike.
1865: Gregor Mendel propozon bazat e gjenetikes; Numri i Avogadros; forca elektromagnetike e sintetizuar ne ekuacionet e Maxwellit.
1866: Alfred Nobel shpiku dinamitin.
1869: Mendeleev zbuloi sistemin periodik te elementeve.
1873: ekuacionet e gjendjes se gazeve.
1875: qartesohet fekondimi duke vezhguar nje spermatozoid te hyje ne nje veze.
1876: Graham Bell i ve vulen shpikjes se telefonit; motore me 4 kohe te Nikolaus Otto.
1877: fonografi i Edisonit (aparat qe riprodhon zerat e incizuara ne nje disk).
1878: zbulohen enzimat.
1879: drita elektrike.
1885: vaksina e Pasteur kunder terbimit.
1887: eksperimenti i Michelson dhe Morley nuk arriti te provonte ekzistencene eterit.
1888: Hertz zbuloi valet e radios te parashikuara nga Maxwell; Galileo Ferraris prezanton ne Akademine e Shkencave ne Torino motorin e tij me korent alternativ, me pas iu vu vula nga Tesla i SHBAs.
1893: Freud themeloi psikoanalizen.
1895: Guglielmo Marconi demonstroi se valet e radios mund te trasmetohen dhe te kapen ne largesi; Roengten zbuloi rrezet X.
1897: Thomson zbuloi elektronin, pjeseza e pare e atomit.
1898: Pierre dhe Marie Curie zbuluan elementet radioaktive Polonio (Po) dhe Radiusin (Ra).
1900: Max Planck themeloi mekanikes se kuanteve.
1901: Guglielmo Marconi realizon lidhjen e pare radiofonike ne Oqeanin Atlantik.
1902: kromozonet u perkufizuan si pjese e pandarshme e trashigimise.
1903: u ngrit nga Toka aeroplani i pare. (vellezerit Wright)
1905: Albert Einstein publikon teorine e relativitetit.
1906: Lee De Forest zbuloi valvulen termoelektrike me tri elektroda qe do te favorizojne te ne ardhmen teknologjine radiofonike.
1911: Alfred Wegener hamendesoi spostimin e kontinenteve.
1914: Thomson zbuloi protonin.
1916: Einstein publikoi relativitetin e pergjithshem.
1921: u zbulua insulina.
1926: u sitemua mekanizmi i vale-matesve.
1927: parimi i papercaktueshmerise nga Heisenberg. (sipas se cilit, jo te gjithe madhesite e dukshme mund te percaktohen me perpikmeri)
1928: Fleming zbuloi penicilinen.
1929: Edwin Hubble zbuloi zgjerimin e universit.
1930: Tombaugh zbuloi Plutonin.
1931: teorema e Goedel.
1932: Chadwick zbuloi neutronin.
1938: Hans Bethe zbuloi reaksionet dridhjeve nukleare qe i japin burim energjine e yjeve.
1939: dridhjet nukleare; helikopteri i pare.
1942: pila atomike e Fermit.
1945: bomba atomika me fizion (ndarja e berthames se atomit nepermjet reakisoneve zinxhir).
1946: Eniac, njeri nga kompjuterat e pare te programueshem.
1948: u ideua tranzistori.
1952: bomba e pare H
1953: Watson dhe Crick zbuluan strukturen dyvargezuese te ADN-se.
1954: transplantimi i pare i veshkave.
1957: sateliti i pare artificial; qarku i pare i integruar i vene ne dispozicion nga Kilby; publikimi i Fred Hoyle mbi sintezen nukleare te elementeve te renda ne brendesi te yjeve.
1960: lazeri i pare optik.
1964: u zbulua radioaktiviteti fundor, prove qe favorizoji teorine e Big Bang mbi origjinen e universit.
1969: zbritja e pare ne Hene; ne njezet vitet e ardhshme u eksplorua i gjithe sistemi diellor nepermjet sondave.
1981: fluturimi i pare nga Shuttle.
1983: Carlo Rubbia zbuloi pjesezet W dhe Z qe demonstruan teorine e rrymave te dobta.
1987: gjitari i pare i modifikuar gjenetikisht per te prodhuar lende farmaceutike.
1989: ne Cern (Gjenevra) lindi Bota e Gjere e Rrjetit qe krijoi mundesine e funksionimit te internetit.
1997: u klonua delja Dolly.
1998: universi jo vetem qe zgjerohet, por po rrit dhe shpejtesine e zgjerimit te saj.
2000: u kompletua leximi i hartes gjenetike njerezore.
